17 مهر 1402 - 12:21

در سالهای اخیر گرایش به سوی ورزش رشد قابل ملاحظه ای یافته است،به طوریکه امروزه فعالیتهای ورزشی از ضروریات به حساب میآیند و متخصصان نقش حیاتی ورزش را در سلامتی انسان از جنبه های گوناگون تأیید میکنند. این تأکیدات بیشتر درباره نقش ورزش و تأثیر آن بر سلامت جسمی است و اثر ورزش بر بهداشت روانی کمتر مورد بحث قرارگرفته است. اگرچه بسیاری از روانشناسان بر اهمیت ورزش در بهداشت و بهزیستی روانی تأکید کرده اند.
در همین رابطه کاربردهای بالینی انواع گوناگون فعالیتها و برنامه های ورزشی در درمان طیف گسترده ای از اختلالات روانی مثل اضطراب وافسردگی مورد بحث و بررسی قرارگرفته است. از دستاوردهای پیشرفت تکنولوژی و زندگی امروزی، ظهور و بروز انواع ناهنجاریها و اختالالت روانی ـ عاطفی، هیجانات روحی منفی، استرس، ناامیدی و نگرانی، احساس پوچی و سردرگمی و نداشتن زندگی شیرین و با آرامش است که در نتیجه آن مردم به انواع بیماریهای روانی همچون اضطراب، افسردگی و … مبتلا می شوند. در عصر حاضر، بیماری اعصاب و روان جزء مهم ترین و شایعترین بیماری هاست.
عوامل مختلفی را می توان در به وجود آوردن یا پایه ریزی عدم سلامت روان و اختالالت روانی ذکر نمود:

فشارهای اجتماعی، فقر مادی، اختلافات خانوادگی، تصادفات، بیماریها، مرگ و میرهای پیشبینی نشده و بسیاری از عوامل خانوادگی و اجتماعی همراه با عوامل وراثتی، افراد را دچار عدم تعادل روان میسازد.
علم پزشکی علاوه بر معاینات و تجویز داروها و اعمال جراحی که در مورد بیماریهای مختلف انجام می دهد، از ورزش نیز به عنوان وسیله ای در جهت بهبود و سلامتی بیماران بهره میبرد. بعضی از پزشکان در مواردی مثل کمخوابی، کم کردن وزن و ضعفهای عضالنی مثل کمردرد، کسب هماهنگیهای عصبی و عضالنی در بعضی از انواع فلج، توانبخشی، نداشتن اشتها، داشتن اضطراب یا هیجانات روحی، بیقراریها، افسردگیها، احساس پوچی و بسیاری دیگر از موارد، بیمار خود را به ورزش کردن تشویق مینمایند.
امروزه، تحقیقات علمی بسیاری نشان داده است که ورزش علاوه بر اینکه ابزار ارزشمندی برای سالمتی جسمانی است، رابطه نزدیکی با سالمتی روانی و به ویژه پیشگیری از بروز ناهنجاریهای روانی دارد. نسبت به افراد کم تحرک، اضطراب و افسردگی کمتری ورزشکاران معموال احساس میکنند. هانس سلیه میگوید: «ورزش اعصاب را در برابر هیجان و استرس مقاوم میکند.»

ورزش برای هر دو جنس زنان و مردان سودمند است و به صورت ضد افسردگی مناسبی عمل میکند. پیاده روی و دوی آرام بیش از سایر انواع حرکات ورزشی مورد مطالعه قرارگرفته اند اما همه انواع شامل هوازی و بیهوازی در کاهش افسردگی موثرند. هر چه مدت برنامه ورزشی و تعداد جلسات آن بیشتر باشد، تأثیر آن در کاهش افسردگی بیشتر است. مؤثرترین و بهترین روش درمان افسردگی همراه ساختن روان درمانی و ورزش است. بنابراین متخصصان، ورزش را به عنوان بخشی از برنامه درمان افسردگی به بیماران توصیه میکنند. یک ورزش خاص برای عموم افراد یا مبتلایان به افسردگی تجویز نمی شود.
برای برخی پیادهروی، دو یا شنا مفید است. بعضی یوگا را ترجیح میدهند. به هر حال ورزش فرصتی برای افزایش تماس با دیگران است که به ویژه برای کسانی که در اثر افسردگی منزوی شده اند سودمند است. افراد باید با شروع ورزش به هر گونه تغییر در خلق و خویشان دقت کنند تا متوجه شوند چه ورزشی و در چه حدی به آنها در کاهش افسردگی کمک میکند.

تأثیر ورزش در کاهش اضطراب

استرس هنگامی رخ میدهد که فرد احساس کند بین قابلیتهای فردی خود و آن چه در یک موقعیت خاص لازم است توازن وجود ندارد، در عین حال پیامد عمل نیز مبهم باشد. در زمانی که احساس نگرانی و اضطراب پیش میآید انسان باید به کار و فعالیتی مشغول شود چون ذهن انسان معمولا در یک لحظه نمی تواند به چند موضوع متفاوت فکر کند. در این میان هر قدر کار و فعالیت حالت سرگرم کنندگی بیشتری داشته باشد موثرتر خواهد بود. این عمل باعث خواهد شد راحتتر با افکار اضطراب زا مبارزه کند. در واقع خواهیم توانست ذهن خود را از درگیر شدن با افکار منفی منحرف کنیم. در این خصوص ورزش کردن باعث خواهد شد فرد در مواجه با شرایط اضطراب زا خونسردی و آرامش بیشتری داشته باشد.

تحقیقات کارشناسان نشان میدهد که ورزش تأثیرات فیزیولوژیکی بر بدن دارد که این تأثیرات فیزیولوژیک فراهم کننده آرامش در افراد هستند. نظام پیچیده  کنونی ما چنان است که دستگاه عصبی ما در طی از سوی تکانه های استرس زای کوچک و بزرگ بسیار زیادی روز دائما در حالت تنش بمباران می شود و دستگاههای عصبی- عضلانی ما دائما به سر میبرند. در نتیجه استرس یکی از عمومی ترین مشکلاتی است که افراد با آن روبرو هستند و از آنجایی که امروزه مسأله سالم زیستن و رابطه آن با فعالیتهای بدنی اهمیتی اساسی یافته است، تمرین و ورزش یکی از ساده ترین ابزارهایی است که استرس را کنترل میکند.
ما میدانیم که ورزش مداوم بدنی در صورتی که به درستی انجام شود و با بیماری شخص در تضاد نباشد در نگهداری سلامت جسم و روان و  بهزیستی فرد و پیشگیری از بسیاری از بیماریها، یکی از مهمترین عوامل به شمار میرود و این واقعیتی است که فعالیت بدنی، استرس عاطفی را به طور مؤثر می نشاند و بسیاری از پیامدهای ناخوشایند آن را خنثی میکند اگرچه ورزش مشکلات کاری را حل نمیکند و یا وقتی در ترافیک قرار گرفته ایم کار پلیس راهنمایی و رانندگی را انجام نمی دهد و راه را برای ما به دلیل فعل و انفعالاتی که در بدن صورت میگیرد باز نمی کند مطمئنا به ما کمک میک ند که از عهده فشار روحی برآییم و از تبدیل آن به یک مسأله مزمن جلوگیری کنیم.

تأثیر ورزش بر کاهش افسردگی

به عقیدهی محققین، ورزش باعث شادی و نشاط و باال بردن اعتماد به نفس می گردد زیرا افراد افسرده یا اعتماد به نفس ندارند یا میزانش در آنان بسیار پایین است. ورزش احساس رضایت باطنی شخص را باال برده و فرد حس میکند که به موقعیتهایی دستیافته است. ورزش در درمان بسیاری از بیماریها از جمله افسردگی تأثیر به سزایی دارد. ۳۰ دقیقه ورزش در روز میتواند آثار افسردگی به اندازهی برخی روشهای روانی-درمانی و داروهای ضد افسردگی کاهش دهد. به گزارش پایگاه اینترنتی مرکز پزشکی دانشگاه تگزاس، بررسی روانپزشکان نشان میدهد روزانه ۳۰ تا ۳۵ دقیقه ورزش میتواند آثار و عوارض افسردگی تا نصف کاهش دهد و این کار برابر با تأثیر روشهای درمانی متداول و مصرف برخی داروهای افسردگی میباشد. روانپزشکان قصد دارند با استفاده از نتایج این تحقیق شیوهای مختلط از روشهای رواندرمانی و ورزش را برای درمان افسردگی ابداع کنند.

فواید ورزش در بهبود افسردگی :

۱- احساس کاهش قابل ملاحظه غم و اندوه
۲- افزایش اعتماد به نفس
۳- ایجاد احساس موفقیت
۴- افزایش خالقیتهای فردی

در یکی از جالبترین تحقیقات کلینیکی مشخص شده است که ورزش نه تنها در معالجه افسردگی بسیار مؤثر است بلکه نقش به سزایی در جلوگیری از بازگشت این بیماری دارد و با توقف انجام حرکات ورزشی خطر بروز عالیم افسردگی افزایش چشمگیری خواهد داشت. به گفته یکی از روانشناسان مهم نیست که افراد افسرده به چه میزان ورزش میکنندبلکه مهم این است که به طور مرتب روزانه وقتی را برای این امر اختصاص دهند. براساس مطالعات میتوان این نتیجه را گرفت که ورزش نقش مؤثری در بهبود وضعیت روانی- جسمی افراد دارد و در افزایش کیفیت زندگی نقش مهمی را ایفا میکند.