اختلالات روانی و زنگ خطرهای خودکشی

19 شهریور 1402 - 12:22

شعار روز جهانی پیشگیری از خودکشی در سال ۲۰۲۳ این است: «با عمل، امید بسازیم» تا در حمایت از کسانی که بحران خودکشی را تجربه می کنند، اقدامات موثری داشته باشیم و چه بهتر که هر انسانی از طریق امیدبخشی به همنوع خود قدرت نجات زندگی ارزشمندش را هدیه کند. از آنجایی که بیماری روانی تشخیص داده‌نشده و درمان‌نشده بزرگترین دلیل خودکشی است و هدف ما در موسسه خیریه حمایت از آسیب دیدگان اجتماعی و مجموعه سرای احسان حمایت از بیماران مبتلا به اختلالات روانی مزمن است امید داریم که قدمی موثر در جهت افزایش آگاهی عمومی برداشته باشیم.

هر ۴۰ ثانیه در جهان یک خودکشی منجر به مرگ اتفاق می افتد و از آنجا که دلایل زنده ماندن بسیار بیشتر از بهانه های مردن است، دهم سپتامبر برابر با ۱۹ شهریورماه روز جهانی پیشگیری از خودکشی نامگذاری شده است تا آگاهی عمومی نسبت به خودکشی افزایش پیدا کند. این پیشنهاد از طرف انجمن بین المللی پیشگیری از خودکشی در همکاری با سازمان بهداشت جهانی (WHO) انجام شدهاست.

خودکشی

اصطلاح خودکشی (suicide) از یک کلمه لاتین به معنای قاتل خود (self murder) مشتق شده است. واژه خودکشی عبارت مناسبی برای کلمه suicide است چرا که از دو واژه sui  به معنای خود و cide به معنای کشتن تشکیل شده است. در تعریفی دیگر، می توان مفهوم آن را عملی کشنده دانست که آرزوی فرد را برای مردن محقق می سازد. سوالاتی که در این متن به آن پاسخ خواهیم داد، زنگ خطرهای خودکشی و افراد در معرض خطر خواهند بود. با افزایش میزان سن خطر خودکشی افزایش می یابد بطوری که ارتکاب این عمل در مردان پس از ۴۵ سالگی و در زنان پس از ۶۵ سالگی به حداکثر خود می رسد.

آمار خودکشی در اختلالات روانی

در یک سری از اختلالات روانی مانند اختلالات خلقی، اسکیزوفرنیا، بیمارانی دارای توهم آمرانه با مضمون آسیب به خود، وابستگی به الکل و سایر مواد، دلیریوم و دمانس، اختلالات شخصیت و اختلال اضطرابی باید توجه ویژه ای به این امر داشته باشیم. بنحوی که، ۵۰ درصد افرادی که اقدام به خودکشی می کنند دچار افسردگی هستند، ۱۰ درصد افرادی که خودکشی می کنند مبتلا به اسکیزوفرنیا بوده و دچار هذیان های بارزی هستند. همچنین، بیمارانی که توهم های آمرانه با مضمون آسیب رساندن به خود دارند، افراد وابسته به الکل به ویژه اگر فرد افسرده هم باشد و افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی با افزایش خطر رفتار های شبه خودکشی مواجه بوده و حدود ۵ درصد از بیمارانی که اختلال شخصیت ضد اجتماعی دارند دست به خودکشی می زنند. تقریبا ۲۰ درصد بیماران مبتلا به اختلال وحشت زدگی و هراس اجتماعی (دلیریوم، دمانس و اختلال اضطرابی) اقدام به خودکشی ناموفق دارند.

عوامل خطرساز و خودکشی

عوامل خطر سازی هم برای این عمل وجود دارند که به چند مورد از آنها اشاره می شود؛ آرزوی صریح فرد برای مردن، بیکاری، احساس ناامیدی، ذخیره کردن قرص، دسترسی به سلاح گرم یا وسایل مرگبار، سابقه ی خودکشی در پیشینه خانوادگی و فردی و …

در پایان در خصوص خودکشی به نکته ای در روانکاوی ژک لکان در خصوص مالیخولیا یا سودازدگی می پردازم. برای لکان این «عمل» انتخاب سوژه در به تصویر کشیدن پوچی ِ تجسد یافته است.

هملت در مالیخولیای خود با فهم این که کلمات به هیچ چیز دلالت ندارند می گوید «کلمات، کلمات، کلمات» تا بار دیگر معنایی به آن ها بدهد. نکته‌ی مهم دیگر در اینجا این است که این ناتوانی در نظام نمادین راه را برای استفاده از «خشونت» و «خود تخریبی» برای بیان تمام و کمال آن چه هست باز می‌کند.

این نکته همان چیزی است که لکان آن را «گذر به عمل (passage á l‘acte) می‌نامد. او خودکشی را به مثابه‌ پرتاب شدنی از درون نظم نمادین به ساحت امر واقع انتخاب می‌کند. شبکه‌ نظم نمادین از ارجاع دال‌ها به یکدیگر تنیده شده است و بر این مبنا خودکشی تنها دال–کنشی است که به دال–کنش دیگر ختم نمی‌شود و نتیجه‌ی حقیقی آن نه شبکه‌ای از دال‌ها که مدلولی یکتا است و آن جسد سوژه خودکشی کرده است.

منابع:

دستنامه روانپزشکی بالینی کاپلان و سادوک

مالیخولیا و خودکشی مهدی ملک