بار مراقبت خانواده‌های دارای عضو مبتلا به اختلالات روان‌پزشکی
در بسیاری از جوامع، اعضای خانواده نقش مهمی در مراقبت از افراد مبتلا به بیماری روانی دارند. مراقبان خانواده چندین نقش را در مراقبت از افراد مبتلا به بیماری روانی ایفا می‌کنند، از جمله مراقبت روزانه، نظارت بر داروها، بردن بیمار به بیمارستان و رسیدگی به نیازهای مالی. مراقب خانواده همچنین باید آشفتگی‌های رفتاری بیمار را تحمل کند. به این ترتیب، مراقبان خانواده استرس و بار زیادی را تجربه می‌کنند و برای مقابله با آن به کمک نیاز دارند.
بیماری مزمن روانی بارهای قابل‌توجهی را بر دوش مراقبان می‌گذارد که دامنه‌های مختلفی از جمله جسمی، روانی اجتماعی و اقتصادی را در بر می‌گیرد. به همین دلیل، مراقبان خانواده بیشتر از همسالان غیر مراقب خود علائم افسردگی و مشکلات سلامت روان را نشان می‌دهند. برآوردها نشان می‌دهد که بین ۴۰ تا ۷۰ درصد از مراقبان علائم بالینی قابل‌توجه افسردگی دارند و تقریباً یک‌چهارم تا یک‌دوم این مراقبان معیارهای تشخیصی برای افسردگی اساسی را دارند.
علاوه بر این، بار مراقبت با سازگاری و انسجام خانواده و همچنین با درگیری، انعطاف‌پذیری و عدم مشارکت خانواده مرتبط است. با این حال، یافته‌ها نشان می‌دهد که رویداد آسیب‌زا بر ساختار خانواده تأثیر نمی‌گذارد و خانواده‌ها قادر به حفظ عملکرد متعادل و کنترل پریشانی هستند. بنابراین، برای متخصصان بهداشت روان ضروری است که بار مراقبت در مراقبان بیمارانی را که درمان می‌کنند، شناسایی کنند تا از تأثیر نامطلوب آن جلوگیری شود. شناسایی زودهنگام و مداخلات مناسب به حفظ این پایه حمایتی سالم و مؤثر کمک می‌کند.
– عوامل مؤثر بر بار مراقبت
وضعیت عملکردی : افسردگی مراقب و هم‌بار درک شده با کاهش وضعیت عملکردی فرد تحت مراقبت افزایش می‌یابد. بنابراین، سطوح بالاتر افسردگی بالینی به افرادی نسبت داده می‌شود که از افراد مبتلا به زوال عقل مراقبت می‌کنند. مطالعات نشان می‌دهد که ۳۰ تا ۴۰ درصد از مراقبان زوال عقل از افسردگی و استرس عاطفی رنج می‌برند.
جنسیت : تحقیقات نشان می‌دهد که مراقبان زن (که حدود دوسوم از کل مراقبان غیر پرداختی را تشکیل می‌دهند) نسبت به همتایان مرد خود بدتر عمل می‌کنند و سطوح بالاتری از علائم افسردگی و اضطراب و سطوح پایین‌تری از بهزیستی ذهنی، رضایت از زندگی و سلامت جسمانی را گزارش می‌کنند.
خانواده هسته‌ای : افرادی که در خانواده‌های هسته‌ای زندگی می‌کنند با مشکل جدیدی روبرو هستند، زیرا در گذشته خانواده‌ها بزرگ‌تر بودند و خانواده‌های مشترک منابع انسانی و مادی را برای مراقبت از افراد مبتلا به بیماری روانی فراهم می‌کردند. در یک خانواده هسته‌ای، مراقبت از فرد مبتلا به بیماری روانی به وظیفه‌ای طاقت‌فرسا برای اعضای خانواده‌ای تبدیل می‌شود که از قبل بسیار مشغول هستند.
– پیامدهای مراقبت
پیامدهای سلامت روان : سلامت روانی مراقب خانواده به طور منفی تحت تأثیر مراقبت قرار می‌گیرد. سطوح بالاتر استرس، اضطراب، افسردگی و سایر اثرات سلامت روان در بین اعضای خانواده که از یک خویشاوند یا دوست مسن مراقبت می‌کنند، شایع است.
انزوای اجتماعی : مراقبان به دلیل محدودیت فعالیت‌های اجتماعی و تفریحی و همچنین تبعیض و انگ اجتماعی، از جامعه احساس انزوا می‌کنند.
رفتارهای مضر : موقعیت‌های مراقبت استرس‌زا ممکن است منجر به رفتارهای مضر شود.
– راهکارهای کاهش بار مراقبت
مداخلات خانواده‌محور : این مداخلات در کاهش میزان عود بیماری و تأثیرات منفی روان‌پریشی بر مراقبان، کاهش نگرش‌های منفی و افزایش تمایل مراقبان در ارائه مراقبت به بیماران، اثربخشی خود را نشان داده‌اند.
آموزش : مراقبان نیاز به اطلاعات بیشتر در مورد بیماری روانی و نحوه مدیریت رفتارهای مشکل‌دار دارند و می‌خواهند در تصمیم‌گیری‌های درمانی مشارکت داشته باشند. بیماران نیز از مشارکت مراقبان در مراقبت خود استقبال می‌کنند.
تیم‌های درمانی : مراقبان خانواده که برای مدت طولانی با تیم‌های درمانی در ارتباط هستند، از طریق تجربه و تماس با پزشکان معالج، روش‌های مقابله سالم را برای مقابله با بار مراقبت از بستگان مبتلا به بیماری روانی شدید ایجاد می‌کنند.
مراقبت از خود : مراقبان باید به نیازهای خود توجه کنند و یک برنامه مراقبت از خود داشته باشند که شامل ورزش منظم، تغذیه سالم و خواب کافی باشد. تمرینات ساده‌ای مانند مدیتیشن و یوگا می‌تواند به کاهش استرس و بهبود وضعیت عاطفی کمک کند.
مشاوره حرفه‌ای : دسترسی به متخصصان بهداشت روان می‌تواند ابزارهای لازم برای مدیریت استرس را در اختیار مراقبان قرار دهد. مشاوره فردی می‌تواند به مراقبان کمک کند تا احساسات خود را پردازش کرده و راهبردهای مقابله‌ای را توسعه دهند.
گروه‌های حمایتی : ارتباط با افرادی که تجربیات مشابهی دارند، می‌تواند بسیار مفید باشد. گروه‌های حمایتی فضایی امن برای مراقبان فراهم می‌کنند تا احساسات، چالش‌ها و راه‌حل‌های خود را به اشتراک بگذارند. شرکت در گروه‌های حمایتی به طور قابل توجهی احساس انزوا و استرس را در بین مراقبان کاهش می‌دهد.
آگاهی از منابع موجود : مراقبان باید از منابع موجود برای حمایت از خود آگاه باشند. کارگاه‌های آموزشی، منابع آنلاین و برنامه‌های اجتماعی می‌توانند دانش مراقبان را در مورد بهداشت روان و راهبردهای مراقبت از خود افزایش دهند. دانستن اینکه تنها نیستند، می‌تواند به مراقبان قدرت دهد تا در صورت نیاز به دنبال کمک باشند.
حمایت در محیط کار : برای مراقبان حرفه‌ای، محیط‌های کاری باید فرهنگی را ترویج دهند که سلامت روان را در اولویت قرار دهد. این می‌تواند شامل اجرای برنامه‌های کاری انعطاف‌پذیر، ارائه روزهای مرخصی برای سلامت روان و ارائه برنامه‌های تندرستی باشد. یک محیط کار حمایتی می‌تواند به طور قابل‌توجهی فرسودگی شغلی را کاهش داده و رضایت شغلی را افزایش دهد.
حمایت مالی : مداخلات برای کاهش بار مراقبت ممکن است شامل حمایت مالی باشد.
مراقبت تسکینی : دسترسی به مراقبت تسکینی و خدمات مراقبتی مقرون به صرفه نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد.
– نقش مددکاری اجتماعی در کاهش بار مراقبت
نقش مددکاری اجتماعی در کاهش بار مراقبت خانواده بیماران مبتلا به اختلال روان‌پزشکی بسیار حیاتی است. این نقش شامل حمایت‌های عاطفی، آموزشی و عملی برای خانواده‌ها می‌شود که به آنها کمک می‌کند تا با چالش‌های مراقبت از بیماران خود بهتر کنار بیایند. در ادامه به برخی از جنبه‌های کلیدی این نقش اشاره می‌شود.
۱. ارزیابی نیازها و مشکلات خانواده
مددکاران اجتماعی با ارزیابی نیازهای خاص خانواده‌ها، می‌توانند مشکلات موجود را شناسایی کرده و راه‌حل‌های مناسبی ارائه دهند. این ارزیابی شامل بررسی وضعیت اقتصادی، اجتماعی و روانی خانواده است که به کمک آن می‌توان مداخلات مؤثرتری انجام داد.
۲. ارائه مشاوره و حمایت عاطفی
مددکاران اجتماعی می‌توانند به اعضای خانواده کمک کنند تا احساسات خود را پردازش کنند و با استرس‌ها و فشارهای ناشی از مراقبت از بیماران کنار بیایند. این حمایت عاطفی می‌تواند شامل مشاوره فردی یا گروهی باشد که به اعضای خانواده کمک می‌کند تا احساس انزوا و ناامیدی را کاهش دهند.
۳. آموزش مهارت‌های مقابله‌ای
آموزش مهارت‌های مقابله‌ای به اعضای خانواده کمک می‌کند تا با چالش‌های روزمره بهتر کنار بیایند. مددکاران اجتماعی می‌توانند کارگاه‌های آموزشی برگزار کنند که در آنها موضوعاتی مانند مدیریت استرس، ارتباط مؤثر و نحوه برخورد با رفتارهای مشکل‌دار بیماران آموزش داده شود.
۴. تسهیل دسترسی به خدمات اجتماعی و درمانی
مددکاران اجتماعی می‌توانند خانواده‌ها را در دسترسی به خدمات درمانی، حمایتی و اجتماعی یاری کنند. این شامل معرفی آنها به مراکز درمانی، گروه‌های حمایتی و منابع مالی برای تأمین هزینه‌های درمان است.
۵. حمایت از حقوق بیماران و خانواده‌ها
مددکاران اجتماعی می‌توانند به عنوان نماینده حقوق بیماران عمل کنند و اطمینان حاصل کنند که نیازهای آنها در سیستم‌های درمانی مورد توجه قرار گیرد. این شامل کمک به خانواده‌ها برای فهم حقوق قانونی خود و بیماران‌شان است.
۶. ایجاد شبکه‌های حمایتی
مددکاران اجتماعی می‌توانند شبکه‌های حمایتی برای خانواده‌ها ایجاد کنند تا آنها بتوانند با دیگران که تجربیات مشابهی دارند ارتباط برقرار کنند. این شبکه‌ها می‌توانند شامل گروه‌های حمایتی محلی یا آنلاین باشند که در آن اعضای خانواده بتوانند تجربیات خود را به اشتراک بگذارند.
۷. مداخلات پیشگیرانه
مددکاران اجتماعی می‌توانند برنامه‌هایی برای پیشگیری از مشکلات روانی در خانواده‌ها طراحی کنند. این برنامه‌ها ممکن است شامل فعالیت‌هایی برای تقویت روابط خانوادگی، ارتقاء سلامت روان و کاهش استرس باشد.
مراقبت از یک فرد مبتلا به بیماری روانی می‌تواند فشار زیادی را بر دوش مراقبان خانواده وارد کند. در نتیجه، مراقبان ممکن است استرس، اضطراب و افسردگی بیشتری را تجربه کنند. با این حال، با مداخلات مناسب، متخصصان سلامت روان می‌توانند به مراقبان خانواده کمک کنند تا راهبردهای مقابله سالم را برای مقابله با بار مراقبت ایجاد کنند. با اولویت‌بندی حمایت از سلامت روان و ایجاد منابع خاص برای مراقبان، می‌توان یک محیط مراقبتی سالم‌تر و پایدارتر ایجاد کرد. نقش مددکاری اجتماعی در کاهش بار مراقبت خانواده بیماران مبتلا به اختلال روان‌پزشکی بسیار گسترده است. از ارزیابی نیازها گرفته تا ارائه مشاوره، آموزش مهارت‌های مقابله‌ای و تسهیل دسترسی به خدمات، مددکاران اجتماعی ابزارهای مهمی برای حمایت از خانواده‌ها فراهم می‌کنند. با توجه به چالش‌هایی که خانواده‌ها با آن مواجه هستند، وجود یک مددکار اجتماعی می‌تواند تفاوت بزرگی در کیفیت زندگی آنها ایجاد کند.
منابع
Thakur, V., Nagarajan, P., & Rajkumar, R. P. (2022). Coping and burden among caregivers of patients with major mental illness. Indian Journal of Social Psychiatry, 38(1), 63-68.
Janardhana, N., & et al. (2014). Caring for the family caregivers of persons with mental illness. Indian Journal of Psychiatry, 56(3), 221–۲۲۷.
Corallo, F., Pria, D., Di Blasi, A., Bonanno, L., De Cola, M. C., Di Cara, M., Rifici, C., De Salvo, S., Bramanti, P., Marino, S., & Buono, V. L. (2021). The effects of caregiver’s burden on dynamic structure in disorder of consciousness families: An observational study. Brain and Behavior, 11(8),
کارشناس ارشد مددکاری اجتماعی و مسئول واحد مددکاری اجتماعی در سرای احسان
مطالب دیگر مرا بخوانید
