وقتی فرهنگ و دین درمانگر می‌شوند؛ بررسی سلامت روان جامعه ایران با علیرضا طاهری

این گفت‌وگو، ویژه‌نامه‌ای از مجله اینترنتی آسا، رسانه رسمی مؤسسه خیریه حمایت از آسیب‌دیدگان اجتماعی است که با علیرضا طاهری، عضو هیئت‌امنای مؤسسه، انجام شده است. علیرضا طاهری از چهره‌های برجسته حوزه اجتماعی و حقوقی کشور بوده و سابقه‌ای گسترده در نهادهای غیردولتی و بین‌المللی دارد؛ وی علاوه بر عضویت در هیئت امنای مؤسسه، کارشناس امور حقوقی و قضایی، رئیس مرکز توانمندسازی سازمان‌های غیردولتی، عضو کنفدراسیون سازمان‌های غیردولتی دارای مقام مشورتی سازمان ملل متحد، عضو هیأت مدیره شبکه رشد فراگیر و توسعه پایدار، عضو هیأت مدیره مرکز توانبخشی معلولین ذهنی و نیز مدیر گروه سازمان‌های جامعه مدنی در گفت‌وگوهای حقوق بشر جمهوری اسلامی و اتحادیه اروپا بوده است. این مصاحبه با محوریت بررسی وضعیت سلامت روان در جامعه و نقش فرهنگ، دین و رسانه در ارتقای آن صورت گرفته است.

آسا: با توجه به تجربیات خود در سرای احسان، وضعیت سلامت روان جامعه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

علیرضا طاهری: وضعیت سلامت روان در جامعه ایران به‌ویژه در سال‌های اخیر تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گرفته است. یکی از مهم‌ترین عواملی که بر سلامت روان اثر می‌گذارد، شرایط اجتماعی و اقتصادی است که باعث افزایش اضطراب، استرس و احساس نارضایتی در بسیاری از افراد شده است. مسائل اقتصادی، ناپایداری اجتماعی و بحران‌های فرهنگی از جمله عواملی هستند که می‌توانند به شدت بر روان افراد تأثیر بگذارند. همچنین، شیوع بیماری‌های مزمن روانی در جامعه در حال افزایش است که این روند به دلیل نبود سیستم‌های حمایت‌گر قوی و ناکافی بودن برنامه‌های درمانی به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار، تشدید می‌شود.

آسا: در این شرایط، نقش فرهنگ و دین در ارتقای سلامت روان چیست؟

علیرضا طاهری: فرهنگ و دین به‌عنوان ارکان اصلی زندگی معنوی، می‌توانند نقش مؤثری در حمایت از سلامت روان ایفا کنند. در فرهنگ ایرانی-اسلامی، مفاهیمی همچون مهربانی، همدلی، احترام به دیگران و کمک به نیازمندان جزء اصولی هستند که به‌طور طبیعی می‌توانند به بهبود وضعیت روانی افراد کمک کنند. دین نیز با مفاهیمی مانند صبر، توکل به خدا و امید، به افراد یادآوری می‌کند که در مواقع سختی، باید به راه‌حل‌های معنوی متوسل شوند و از طریق ایمان به خداوند، آرامش روانی را پیدا کنند. در این میان، افرادی که به آموزه‌های دینی متصل هستند، معمولاً توانایی بهتری در مواجهه با مشکلات دارند.

آسا: با توجه به تغییرات سریع اجتماعی و فرهنگی، چه چالش‌هایی در انتقال این ارزش‌ها به نسل‌های جدید مشاهده می‌کنید؟

علیرضا طاهری: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، فاصله گرفتن نسل‌های جدید از آموزه‌های فرهنگی و دینی است. در دنیای مدرن و دیجیتال امروز، تأثیرات فضای مجازی و رسانه‌های اجتماعی باعث کاهش ارتباط نسل جوان با اصول اخلاقی و دینی شده است. متأسفانه بسیاری از جوانان، به دلیل فشارهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، ممکن است دچار بحران هویت شوند و نتوانند از منابع معنوی خود به‌درستی استفاده کنند. این مسئله می‌تواند به تنهایی، اضطراب، افسردگی و دیگر مشکلات روانی در افراد منجر شود.

آسا: در این شرایط، نقش رسانه‌ها و فضای مجازی در ترویج ارزش‌های فرهنگی و دینی و ارتقای سلامت روان چیست؟

علیرضا طاهری: رسانه‌ها و فضای مجازی ابزارهای قدرتمندی برای گسترش مفاهیم فرهنگی و دینی هستند. با تولید محتوای مناسب و هدفمند، می‌توان مفاهیم اخلاقی و معنوی را به‌ویژه به نسل جدید منتقل کرد. به‌عنوان مثال، از طریق رسانه‌ها می‌توان موضوعات سلامت روان، حمایت‌های اجتماعی و همدلی را ترویج داد. همچنین فضای مجازی بستری برای تبادل نظر، حمایت از یکدیگر و آموزش می‌تواند فراهم کند که باعث تقویت روحیه افراد و کاهش احساس تنهایی و اضطراب شود. به شرطی که از این فضا به‌طور هوشمند و هدفمند استفاده شود، می‌توان از آن به‌عنوان ابزاری برای ارتقای سلامت روان جامعه بهره برد.

آسا: در پایان، چه پیامی برای جامعه در خصوص اهمیت فرهنگ، دین و رسانه‌ها در ارتقای سلامت روان دارید؟

علیرضا طاهری: سلامت روان به معنای داشتن یک زندگی شاداب، با هدف و ارتباطات مثبت است. فرهنگ و دین، با ارائه اصول اخلاقی و معنوی، می‌توانند افراد را به سمت زندگی سالم‌تر هدایت کنند. رسانه‌ها نیز با گسترش این مفاهیم و ایجاد بستری برای حمایت اجتماعی و معنوی، می‌توانند نقش بسزایی در ارتقای سلامت روان داشته باشند. برای ساختن جامعه‌ای سالم‌تر و شاداب‌تر، همه ما باید دست در دست یکدیگر بگذاریم و از منابع فرهنگی، دینی و اجتماعی بهره بگیریم. در این مسیر، نقش فعالان حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و رسانه‌ها بسیار حائز اهمیت است و ما باید با همدلی و مسئولیت‌پذیری، در کنار هم زندگی بهتر و با آرامش‌تری را برای نسل‌های آینده بسازیم.