تحلیل فیلم سایکو، آنچه می خواستید از فروید بدانید از دوربین آلفرد هیچکاک تماشا کنید!

فیلم «روانی» (Psycho)، ساخته‌ی آلفرد هیچکاک در سال ۱۹۶۰، یکی از برجسته‌ترین آثار ژانر دلهره و تعلیق است. داستان فیلم حول محور زنی به نام ماریون کرین (با بازی جانت لی) می‌چرخد که پس از سرقت مبلغ قابل‌توجهی از محل کارش، تصمیم می‌گیرد به شهر دیگری فرار کند. در مسیر، او شب را در یک متل دورافتاده به نام متل بیتس سپری می‌کند که توسط مردی به ظاهر خجالتی و مهربان به نام نورمن بیتس (با بازی آنتونی پرکینز) اداره می‌شود.

خلاصه داستان:

ماریون در متل بیتس اقامت می‌کند و با نورمن، که با مادر سلطه‌گر و غیرقابل‌پیش‌بینی‌اش زندگی می‌کند، آشنا می‌شود. اما شب‌هنگام، یکی از معروف‌ترین صحنه‌های تاریخ سینما رخ می‌دهد: ماریون در حمام توسط یک مهاجم مرموز با چاقو به قتل می‌رسد. پس از ناپدید شدن ماریون، خواهرش لیلا کرین و معشوقه‌اش سام لومیس به دنبال او می‌گردند. آن‌ها به همراه یک کارآگاه خصوصی به متل بیتس می‌رسند. در جریان تحقیقات، راز تاریک نورمن بیتس و ارتباط او با قتل‌ها و رفتارهای عجیب مادرش آشکار می‌شود.

تحلیل روانشناختی فیلم

دکتر زیگموند فروید ،مبدع روانکاوی، آموزه­ های بسیاری در خصوص شناخت روان ابنابشر برای ما به یادگار گذاشت. این متن تصمیم دارد به تماشای یکی از آموزه ­ها از دوربین آلفرد هیچکاک، کارگردان مرموز سینمایی ، با بهره ­گیری از شرحی که اسلاوی ژیژک در این خصوص می­ دهد ، بپردازد . در سال ۱۹۲۳ زیگموند فروید ساختار شخصیت ابنابشر را با مطرح کردن کارکرد : اید (او) ، ایگو(من) و سوپرایگو (فرامن) شرح داد. اید که از بدو تولد در بشر وجود داشت، حامل دو غریزه اروس (عشق) و تاناتوس (مرگ) بود. زیست مایه جنسی یعنی لیبیدو را نشات گرفته از اید دانسته و معتقد بود که ایگو در واقع بخشی جدا شده از اید می­ باشد و باید بین خواسته­ های بدون مرز اید و ممنوعیات سوپرایگو (نماینده قانون و فرهنگ) یک تعادلی ایجاد کند که سوژه دچار تعارض و اضطراب نگردد. البته در نظر باید داشته باشیم که فروید بعد از مقاله ورای اصل لذت، یک چرخش ۱۸۰ درجه­ ای در تئوری­هایش می­زند و مسائل دیگری را دوشادوش مفاهیم قبلی همچون سائق تمرکز می­ نماید. حال به پشت دوربین آمده و از نگاه هیچکاک به فیلم سایکو (۱۹۶۰) بنگرید، چه می­ بینید ؟! جوانی به نام نورمن ! که در یک مسافرخانه با زن جوانی که از شهر گریخته است گفتگو می ­نماید. در طبقه همکف نورمن همانند یک پسر عاقل و خوب رفتار می ­کند که این می­ تواند نمایه­ ای از ایگو باشد. در طبقه بالا مادری سرزنش­گر و سرکوب­ کننده­ وجود دارد که نماینده ­ی سوپرایگو بوده، منبع و مخزن تمامی محرک های ممنوعه فیلم از سرداب یا زیرزمین نشات می گیرد که این به خوبی می­ تواند نشانگر اید در آموزه های فروید باشد . نکته حائز اهمیت آنجاست که نورمن مادر را از طبقه بالا (سوپرایگو) به زیرزمین (اید) تنزل می دهد. این سکانس به خوبی در خصوص ارتباطی که بین اید و سوپر ایگو وجود دارد اشاره می کند و وقتی که مادر اشارات اروتیکی همانند “من توی انبار خونه قائم نمی شم، تو فکر می کنی من یه میوه ی آبدارم ؟! “

سوپر ایگو یک عاملیت اخلاقی نیست ! بلکه یک عاملیت زشت و زننده است

که هر چه ما از آن فرمان برداری کنیم مارا گناه کار کرده

و هیچگاه نمی توانیم تمامی درخواست و خواسته هایش را بطور کمال و تمام برآورده کنیم.

ما با نورمن همراه شدیم تا پایان فیلم . نمادهای بسیاری در این فیلم قابل بحث و گفتگو می باشد همچون : قتل زن در زیر دوش حمام ، نگاه زن به قتل رسیده ، نگاه کارآگاه و … که علاقمندم  در متن های بعدی در خصوص آن مفصلا گفتگو نمایم .