مصاحبه با دکتر موسوی چلک در سرای احسان

مصاحبه با دکتر موسوی چلک رئیس انجمن مددکاری ایران در سرای احسان در خصوص خودکشی

سرای احسان: ماه سپتامبر، ماه پیشگیری و آگاهی بخشی در مورد خودکشی است. با توجه به اینکه یکی از مهمترین عوامل منجر به خودکشی، اختلالات روانی است که درمان نشده اند، یکی از علتهای درمان نشدن هم معمولا انگهای اجتماعی است. به نظر شما چه اقداماتی از سوی سایر نهادها از جمله انجمن مددکاری برای انگ زدایی از بیماری روانی در میان خانواده ها موثر خواهد بود؟ و آیا این مسئله تاثیری در کاهش آمار خودکشی در ایران خواهد داشت؟

موسوی چلک: خودکشی واقعیتی است که از گذشته دور تا به امروز بنا به دلایل مختلف در جوامع اتفاق می افتد. در این حوزه حرفه ها و رشته های مختلف می توانند ایفای نقش کنند. چه پیشگیری چه خدمات چه بازتوانی. طبیعتا ما هم در حوزه مددکاری اجتماعی خودکشی را به عنوان یک آسیب اجتماعی می دانیم که در قبال کسانی که به هر دلیل اقدام می کنندوظیفه داریم.

در قبال خانواده هایی که عزیزانشان را به این دلیل از دست داده اند و در قبال جامعه ای هم که خودکشی در آن اتفاق می افتد هم وظیفه داریم. لذا این موضوع را به عنوان واقعیتی تلخ در جوامع پذیرفته ایم.

نکته دیگر اینکه خودکشی یک پدیده چند وجهی و چند عاملی است و نمی توان آن را به یک عامل یا یک بعد اختصاص داد و حتما باید بعد روانی اجتماعی و زیستی را در نظر گرفت.

سرای احسان: شما طی مصاحبه ای گفتین خودکشی قابل پیشگیری است. از نقش دولت که بگذریم، به نظر شما سازمانهای مردم نهاد و غیر دولتی و حتی خود مردم چقدر می توانند در پیشگیری از این آسیب اجتماعی موثر باشند؟ چگونه می توانند در حوزه آسیبهای اجتماعی از دولت مطالبه گری کنند؟

موسوی چلک: واقعیت این است که از نقش دولت نمی شود گذشت. آنچه که تاثیرگذار است سیاست گزاریهایی است که انجام می شود یا باید انجام شود و نمی شود.

اما این نافی نقش سازمانهای غیردولتی و انجمنهای تخصصی و تشکلهای مردمی نیست. بدون شک اعتقاد من این است که هرجایی که با مردم سروکار داریم می تواند محلی باشد برای افزایش آگاهی مردم تا بتوانند زندگی بهتری را تجربه کنند و مهارتهای لازم را به دست بیاورند. منتها با یک شرط…. سازمانهای غیردولتی یا مردم زمانی می توانند ایفای نقش کنند که خودشان دانش و اطلاعات لازم را داشته باشند. سازمانهای غیردولتی می توانند در قالب نقش تسهیلگری که دارند، بستر را برای پذیرش افرادی که اقدام به خودکشی می کنند، در خانواده یا اجتماع فراهم کنند و طبیعتا مردم هم می توانند مانع انگ زدن به این افراد شوند و به خانواده هایی که عزیزی از دست داده اند، فشار وارد نکنند. این پذیرش اجتماعی می تواند کمک کند تا تحمل این شرایط برای خانواده راحت تر شود. ضمن اینک ظرفیتهای موجود در جامعه چه بخش مردمی چه غیردولتی باید صرف کمک به بازگشت افراد به جامعه شود. در ایران سازمانهای غیردولتی خیلی در این حوزه فعال نیستند و مردم هم عموما سعی می کنند ازین افراد پرهیز کنند و به نوعی طرد اجتماعی اتفاق می افتد. این سوال شما می تواند تلنگری برای من، انجمن من و کسانی باشد که در این حوزه فعالند.

نقش بعدی ما مطالبه گری است. مطالبه گری از سازمانهایی که در این حوزه مسئولیت دارند. نقش مطالبه گری را به عنوان تقابل قلمداد نکنیم بلکه در راستای تحقق حقوق شهروندی است. طبیعتا یکی از مسئولیتهای سرای احسان، مراقبت از حقوق کسانی است که مرتبط با گروه هدف سرای احسان است و بخشی از این مراقبت از جنس مطالبه گری است.

سرای احسان: ما در موسسه خیریه حمایت از آسیب دیدگان اجتماعی و مجموعه سرای احسان، به طور ویژه از بیماران مبتلا به اختلالات روانی مزمن حمایت می کنیم و یکی از واحدهای مهم سرای احسان، واحد مددکاری اجتماعی است. شما از زاویه نگاه یک مددکار اجتماعی چه راهکاری برای افزایش مهارت حل مساله در مواجهه با پدیده خودکشی پیشنهاد می کنید؟

موسوی چلک: ما چاره ای نداریم جز اینکه برای پیشگیری از خودکشی به سمت افزایش مهارتهای افراد در حل مسائل و مهارتهای زندگی ببریم. بخشی ازین نقش به عهده مددکاران اجتماعی است که می توانند مهارتهای زندگی، مهارتهای ارتباطات اجتماعی، مهارت حل تعارض، مداخله در بحران و تاب آوری و …. را آموزش دهند. طبیعتا سرای احسان به دلیل انباشت اطلاعاتی که در این حوزه دارد، می تواند منابع خود را در اختیار سازمانهای مرتبط قرار دهد یا خودش با تهیه تولیداتی، دسترسی مردم به اطلاعات را افزایش دهد و یا در اختیار ذینفعان و مخاطبان خود در دانشگاهها، انجمنهای تخصص و شبکه های مجازی قرار دهد. ما نیاز داریم مکررا در مورد مهارتها و شیوه های کسب این مهارتها صحبت کنیم. چوم خودکشی، مسئله ای بسیار جدی است و باید باهم حرف بزنیم. مهارت گفتگو بسیار کمک کننده است.

شما در سرای احسان با کیسهایی سروکار دارید که عمدتا درگیر اختلال روان هستند، انباشت اطلاعات شما می تواند محور پیشگیری از آسیبها در سازمانهای مختلف باشد.

سرای احسان: ماه سپتامبر مناسبت دیگری هم دارد و آن ماه جهانی آگاهی بخشی در مورد آلزایمر است. شعار مطرح شده از سوی سازمان بهداشت جهانی “آگاهی از آزار سالمندان” است. اشاره کرده بودین که در گروه سالمندان یعنی ۶۰ ساله به بالا نیز خودکشی ۸.۶ به ازای هر صدهزار نفر است که قابل تامل است. برای خانواده هایی که عضو سالمند دارند و ممکن است در خطر ابتلا به آلزایمر هم باشند، چه توصیه ای دارید؟

موسوی چلک: وقتی قرار است از فردی مراقبت کنیم که ویژگی یا بیماری خاصی مثل آلزایمر دارد، اولین کار این است که اطلاعاتمان را راجع به آن بیماری افزایش دهیم. دومین کار احتیاطاتی است که برای مراقبت از او لازم است و سوم، وظایف و مسئولیتهای متفاوت ماست که فضا را برای بیمار خود امن کنیم. کیفیت مراقبت از سالمند در خانواده می تواند عامل موثری باشد که افراد سالمند به سمت خودکشی و آسیب به خود نروند یا از آن شرایط خارج شوند.